Amsterdam, 1-6-2023
Auteurs: Daphne Schoenmakers (Amsterdam UMC), Nicole Wolf (Amsterdam UMC), Peter van Hasselt (UMC Utrecht), Caroline Lindemans (UMC Utrecht)
12 april werd bekend dat het geneesmiddel Libmeldy niet wordt toegelaten tot het verzekerde pakket. Minister Ernst Kuipers noemt dat de behandeling te duur is voor vergoeding.1 Een zeer veelbelovende behandeling voor patiënten met de vroegste vorm van metachromatische leukodystrofie (MLD) lijkt daarmee buiten bereik voor Nederlandse patiënten. Een ingrijpend besluit voor een kleine groep kinderen en hun families. Ook de behandelend artsen zijn teleurgesteld.
MLD is een ernstige genetische ziekte, veroorzaakt door een fout in het DNA, waardoor een enzym niet werkt. Libmeldy is een eenmalige gentherapie waarbij bloedstamcellen worden voorzien van het gezonde stukje DNA. Deze gentherapie zorgt zelfs voor extra productie van het enzym. Het is de enige effectieve behandeling voor kinderen met de laat infantiele vorm van MLD die snel achteruit gaan. Deze kinderen verliezen binnen enkele maanden al hun motorische en cognitieve vaardigheden, raken ernstig gehandicapt en hebben intensieve zorg nodig. Minder ernstige vormen van MLD kunnen worden behandeld met een stamceltransplantatie met donorstamcellen, maar deze kent aanvullende risico’s die samenhangen met het geven van donorcellen. Het stamceltransplantatie centrum Utrecht (UMC Utrecht en Prinses Maxima Centrum) is gekwalificeerd als één van de 5 Europese centra voor het geven van de stamceltransplantatie-gebaseerde gentherapie. Het expertisecentrum voor leukodystrofieen zit in Amsterdam UMC. De behandeling met Libmeldy is veelbelovend en heeft uitstekende resultaten op de korte termijn.2 Langetermijnstudies moeten uitwijzen of de werkzaamheid van Libmeldy ook na meer dan 10 jaar standhoudt.
MLD is een zeer zeldzame ziekte. Per jaar zouden naar onze schatting slechts 1-3 kinderen in Nederland in aanmerking komen voor Libmeldy. De behandeling werkt alleen in vroege stadia van de ziekte als nog niet te veel onherstelbare schade aan het zenuwstelsel is opgetreden. Om te zorgen dat alléén kinderen die baat hebben bij Libmeldy de behandeling krijgen werken artsen internationaal samen. De behandelaren in Nederland hebben een leidende rol gespeeld bij de totstandkoming van een internationale indicatiecommissie waarin de internationale experts op het MLD bepalen welke patiënten in aanmerking komen voor Libmeldy en welke patiënten niet. In andere Europese landen speelt deze indicatiecommissie al een belangrijke rol. De indicatiecommissie wordt gefaciliteerd door ‘the MLD initiative (MLDi)’, een internationaal samenwerkingsverband en patiëntenregister, en door het Europese referentie netwerk “Rare neurological disorders” (ERN-RND).4 Het Nederlandse nationale expertisecentrum voor leukodystrofieën (het Amsterdam Leukodystrofie Centrum) coördineert het MLDi. Het MLDi is sinds 2021 een casestudie bij het Zorginstituut Nederland in het kader van het programma Regie Op Registers voor Dure Geneesmiddelen.5
Libmeldy is een dure maar veelbelovende behandeling voor een ernstige zeldzame ziekte, waarvan wij vinden dat er alles aan gedaan moet worden om de toegang voor patiënten mogelijk te maken. Dat vergt naar onze mening discussie over de huidige toelatingsmogelijkheden. Tenslotte zullen er in de toekomst meer innovatieve behandelingen voor ernstige zeldzame ziekten op de markt komen. Dikwijls zullen dit dure therapieën zijn, waar onzekerheden bestaan over de werkzaamheid, net als bij Libmeldy . Wij pleiten dan ook voor een grotere rol voor behandelaars in nieuwe toegangstrajecten waarbij innovatieve behandelingen op een verantwoorde manier snel beschikbaar komen voor patiënten. Nieuwe prijs- en betaalmodellen kunnen hierbij financiële risico’s reduceren. Een maatschappelijk aanvaardbare prijs, meer informatie over de werkzaamheid verzamelen (en daar eventueel de prijs op aanpassen), zijn hierbij cruciaal.
Bronnen
1. Rijksoverheid, Geneesmiddel Libmeldy niet in verzekerd pakket, 12-4-2023, https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2023/04/12/geneesmiddel-libmeldy-niet-in-verzekerd-pakket#:~:text=Het%20geneesmiddel%20Libmeldy%20wordt%20niet,verzekerd%20pakket%20van%20de%20zorgverzekering, geraadpleegd op 5-5-2023.
2. Fumagalli F, Calbi V, Natali Sora MG, Sessa M, Baldoli C, Rancoita PMV, Ciotti F, Sarzana M, Fraschini M, Zambon AA, Acquati S, Redaelli D, Attanasio V, Miglietta S, De Mattia F, Barzaghi F, Ferrua F, Migliavacca M, Tucci F, Gallo V, Del Carro U, Canale S, Spiga I, Lorioli L, Recupero S, Fratini ES, Morena F, Silvani P, Calvi MR, Facchini M, Locatelli S, Corti A, Zancan S, Antonioli G, Farinelli G, Gabaldo M, Garcia-Segovia J, Schwab LC, Downey GF, Filippi M, Cicalese MP, Martino S, Di Serio C, Ciceri F, Bernardo ME, Naldini L, Biffi A, Aiuti A. Lentiviral haematopoietic stem-cell gene therapy for early-onset metachromatic leukodystrophy: long-term results from a non-randomised, open-label, phase 1/2 trial and expanded access. Lancet. 2022 Jan 22;399(10322):372-383. doi: 10.1016/S0140-6736(21)02017-1. PMID: 35065785; PMCID: PMC8795071.
3. Horizonscan Geneesmiddelen, Autologous CD34+ cell enriched population that contains hematopoietic stem and progenitor cells transduced ex vivo using a lentiviral vector encoding the human arylsulfatase A gene, versie 3, 8-12-2020, https://www.horizonscangeneesmiddelen.nl/geneesmiddelen/autologous-cd34-cell-enriched-population-that-contains-hematopoietic-stem-and-progenitor-cells-transduced-ex-vivo-using-a-lentiviral-vector-encoding-the-human-arylsulfatase-a-gene-stofwisseling-en-endocrinologie-stofwisselingsziekten/versie3, geraadpleegd op: 5-5-2023
4. https://www.mldinitiative.com/
5. Zorginstituut Nederland, Regie op Registers voor Dure Geneesmiddelen (RORDGM), https://www.zorginstituutnederland.nl/werkagenda/regie-op-registers-voor-dure-geneesmiddelen, geraadpleegd op 5-5-2023.
Wat is metachromatische leukodystrofie?
MLD is een zeldzame erfelijke ziekte waarbij patiënten een niet goed werkend enzym hebben. Hierdoor stapelt gedurende hun leven een stofje op wat schade vooral aan het zenuwstelsel veroorzaakt. De eerste jaren hebben patiënten geen verschijnselen, maar naarmate patiënten ouder worden gaan ze neurologisch achteruit. Uiteindelijk verliezen ze alle motorische en cognitieve functies en overlijden ze vroegtijdig. De gentherapie Libmeldy kan de achteruitgang voorkomen of vertragen waardoor patiënten niet zeer ernstig gehandicapt raken. Per jaar krijgen maximaal 5 patiënten de diagnose MLD in Nederland. Alleen een deel daarvan, maximaal 1-3 patiënten per jaar, heeft al verschijnselen voor het 7e levensjaar en kan baat hebben bij een behandeling met Libmeldy.
